RIBA (WOEKERRENTE)
ALLAH DE VERHEVENE ZEGT: OH JULLIE DIE GELOVEN, VREEST ALLAH EN GEEFT OP WAT ER VAN (HET VRAGEN VAN) RENTE OVERBLIJFT, ALS JULLIE GELOVIGEN ZIJN. EN WANNEER JULLIE DIT NIET DOEN, WEEST OP DE HOOGTE VAN DE OORLOG VAN ALLAH EN ZIJN BOODSCHAPPER. [2:279]
Het onderwerp Riba is een zeer moeilijk begrip binnen de Islaam in het algemeen en binnen de islamitische jurisprudentie in het bijzonder. Ik zal aan het begin van deze lezing sommige verzen uit de Koran aanhalen die over de woekerrente gaan. Vervolgens citeer ik ook teksten uit de soenna (de traditie) van de Profeet. Aan de hand van deze twee bronnen en de uitspraken van de grote geleerden zal ik dit onderwerp verder toelichten.
Bewijzen uit de Koran
Allah de Verhevene zegt:
{Degenen die van de rente eten zullen niet anders opstaan als degene die opstaat en door de Satan tot bezetenheid is geslagen. Dat is omdat zij zeggen:De handel is te vergelijken met rente. Maar Allah heeft de handel toegestaan en de rente verboden. En wie nadat de vermaning van zijn Heer tot hem is gekomen stopt: voor hem is wat hij al heeft, zijn zaak is aan Allah, maar wie het herhaalt: zij zijn de bewoners van de hel. Zij zijn daarin eeuwig levenden. Allah zal de rente al zijn zegeningen ontnemen en Hij zal (de zegeningen) van de liefdadigheid vermeerderen en Hij houdt van geen enkel ondankbare zondaar.} [soerah 2, vers 275-276]
Allah zegt ook:
{Oh jullie die geloven, vreest Allah en geeft op wat ervan (het vragen) van rente overblijft, als jullie gelovigen zijn. En wanneer jullie (dit) niet doen: weest op de hoogte van de oorlog van Allah en Zijn boodschapper. Maar als jullie berouwvol zijn, dan blijft het oorspronkelijke bezit voor jullie. Jullie plegen (dan) geen onrechtvaardigheid en jullie worden niet onrechtvaardig behandelt.} [soerah 2, vers 278-279]
Dit zijn enkele verzen over riba uit soerah al Baqara. Er zijn meerdere verzen in andere soerahs die over riba gaan, maar ik hou het voorlopig op deze twee.
Bewijzen uit de soennah
De Profeet, God zegene hem en schenke hem vrede, heeft gezegd: “Vermijd de zeven doodzonden.” Ze (metgezellen) zeiden: “En wat zijn dat, oh Boodschapper van Allah?” Hij zei: “Deelgenoten aan Allah toekennen, zwarte magie, het onterecht doden van een ziel, het consumeren van riba (woekerrente), het consumeren van de eigendommen van de wees, het zich terugtrekken tijdens een heilige oorlog, het beschuldigen van de eerbare, reine gelovigen.” {overgeleverd door Bukhari en Muslim.}
Op gezag van Jabir: Hij zei: “De Profeet vervloekte degene die riba consumeert, degene die riba verstrekt, degene die het registreert en de twee getuigen ervan.” Hij zei: “Ze zijn hetzelfde.” {Overgeleverd in sahih ibn Majah en Muslim}
Overgeleverd door Abdullah ibn Handala dat de Profeet, God zegene hem en schenke hem vrede, zei: “Eén dirham riba die wordt geconsumeerd door een man terwijl hij het weet; die is zwaarder dan zesendertig keer ontucht begaan.” {overgeleverd door IbnMaja en Ahmad.
Riba is verboden in de Koran en de soennah en de consensus van de geleerden. Niemand van de geleerden heeft gezegd dat het wel zou mogen.
Regeling: Woekerrente werd verboden in het jaar 8/ 628of 9/629.
Definitie Riba
Taalkundig: Riba in het Arabisch is vermeerderen, hiermee wordt bedoeld dat het kapitaal wordt vermeerderd ongeacht het percentage van die vermeerdering.
Als technisch juridisch begrip: het bepalen dat een extra beloning aan een van de betrokkenen bij een ruilcontract wordt toegewezen zonder religieuze legitieme basis.
Soorten Riba
De rechtsgeleerden hebben riba in twee categorieën verdeeld.
- I. Riba al- fadl (riba van de extra hoeveelheid).
Dat houdt in dat twee identieke goederen of twee goederen van dezelfde soort niet tegen verschillende prijzen verhandeld mogen worden (uitgaande van een gelijk gewicht en een gelijke hoeveelheid). Dit is dus riba door ongelijke ruil. Volgens de overlevering is het bij de ruil van dadels tegen dadels, zout tegen zout, goud tegen goud, zilver tegen zilver, tarwe tegen tarwe en haver tegen haver, alleen maar toegestaan om gelijke eenheden tegen elkaar te ruilen, bijv. Ik geef 1 kilo goede dadels en jij geeft me 2 kilo minder goede dadels.
- II.Riba al-nasi’a (riba van het uitstel).
Riba die ontstaat door uitstel van betaling van de tegenwaarde bij een transactie, waarbij twee gelijke goederen zijn betrokken. Het is niet toegestaan om alleen op grond van het verstrijken van de tijd een extra vergoeding te vragen. Het is dus een ruil waarbij de tegenprestatie aan een van de tijd afhankelijke opslag krijgt. Bijvoorbeeld: ik leen iemand twee euro met de afspraak dat ik deze twee euro binnen twee dagen terugkrijg. Als diegene het niet kan betalen binnen twee dagen, dan vraagt hij uitstel, maar tegen een extra betaling.
De juristen zijn het over het algemeen eens dat riba (rente)in twee zaken gevonden kan worden.
- In een verbintenis van koop en verkoop. De term verbintenis duidt een relatie tussen twee (of meer) personen aan, die als inhoud heeft dat de een (de crediteur of schuldeiser) ergens recht op heeft, waar tegenover een daarmee corresponderende verplichting van de andere (de debiteur of schuldenaar) staat. Een van de wettelijk bronnen van de verbintenis is de overeenkomst.
- Hetgeen in de vorm van een aansprakelijkheid gevestigd kan worden ten gevolge van verkoop, schuld en andere transacties waarbij goederen tegen betaling worden overgedragen. Deze categorie kan weer onderverdeeld worden in twee soorten riba.
- Riba van de pre-islamitische tijdperk, de tijd van de onwetendheid (Jahiliya) Deze riba werd verboden toen men een mondelinge overeenkomst aanging waarbij de lening werd bepaald en vervolgens men (de periode van) de terugbetaling uitstelde of helemaal niet nakwam.
- De tweede soort riba benadrukt het verlies vóór de bespoediging. Dit is da´wa ta ´ajjal. Deze twee deden zich voor in de vorm van een kwijtschelding ofwel een korting wanneer men vervroegd zijn schuld afbetaalde.
Het verbod op rente
De Islaam staat toe dat kapitaal door handel vergroot wordt. Maar tegelijkertijd blokkeert de Islaam de weg voor iemand die zijn kapitaal wil vergroten door geld uit te lenen op basis van woeker of rente (riba). Of het nou om een hoog of laag percentage gaat; dat maakt in de Islaam niks uit.
De Profeet heeft gezegd: “Als woeker en verkrachting in de Islaam verschijnen, dan geven de mensen zich over aan de straf van Allah.”
De wijsheid van het verbod op rente
Het strenge verbod op rente in de Islaam komt voort uit een diepgaande zorg voor het morele, sociale en economische welzijn van de mensheid. Imam Razi heeft gezegd in zijn Tafsier van Koran:
Ten eerste: Het nemen van rente betekent het toe-eigenen van de eigendommen van een ander, zonder hem daar iets voor in ruil te geven. Want degene die een dirham voor twee dirham uitleent, krijgt een dirham extra. Dit heeft volgens een hadith een grote onschendbaarheid. “Iemands eigendom zijn zo heilig als zijn bloed. Dit betekent, dat het wegnemen van zijn eigendom zonder hem daarvoor iets in de plaats te geven haram is.”
Ten tweede: De afhankelijkheid van rente weerhoudt mensen ervan om te werken voor hun geld. De waarde van het werk zal in achting dalen en hij zal zich de moeite willen besparen om bijvoorbeeld een eigen zaak te leiden. Evenmin zal hij zijn geld aan handel of industrie willen riskeren. Dit leidt weer op zijn beurt tot vermindering van voordeel bij mensen terwijl de wereldhandel niet door kan gaan zonder industrie en handel.
Ten derde: Het toestaan van rente ontmoedigt de mensen om, zoals de Islaam vereist, goed voor de andere te zijn.
Ten vierde: Degene die geld uitleent, is zeer waarschijnlijk rijk en de lener arm. Als rente geoorloofd zou zijn, dan zullen de rijken de armen uitbuiten. Kortom, dit betekent dus dat in een samenleving waar rente toegestaan is, de sterkeren voordeel zullen trekken uit het lijden van de armen.
Het alternatief voor rente
Door rente (riba) uit de maatschappij te verbannen, probeert de Islaam een samenleving te creëren die gebaseerd is op eerlijkheid en rechtvaardigheid. Zo wordt het rechtvaardig gevonden om te delen in winst en verlies. In het geval van een lening, in plaats van een vooraf afgesproken bedrag terug te eisen, ongeacht de uitkomst van de onderneming van de lener.
Het delen van de winst is legitiem en dit heeft het fundament gevormd van het islamitisch bankieren. De eigenaar van het uitgeleende kapitaal heeft dus recht op een gedeelte van de winst van de lener. Dit is toegestaan, omdat het toegevoegde bedrag alleen betrekking heeft op de winst en niet zoals bij rente op een vaste percentage van het kapitaal.
Conclusie
Middels deze lezing, wil ik iedereen attent maken op het gevaar van riba en dat het een van de grootste zonden is. Men moet streven naar een toegestane manier om zijn transacties legitiem af te sluiten. Men moet waken dat hij Allah tevreden stelt, al gaat het ten koste van een geldbedrag of iets anders van dit wereldse leven. Allah de Verhevene zegt:
{En vreest de Dag waarop jullie tot Allah teruggevoerd zullen worden: dan zal ieder ziel beloond worden voor wat zij verdiend heeft en zij zullen niet onrechtvaardig behandeld worden.} [2:281]
De uitvoering van de fatwa
De Europese Raad voor Fatwa en Onderzoek, (ECFR) werd opgericht in 1997 op initiatief van de Federatie van Islamitische organisaties in Europa. Deze organisatie probeert op verschillende gebieden en in verschillende onderwerpen informatie te verstrekken aan moslims in Europa.
Deze fatwa is gekomen na veel discussie onder de leden van de ECFR en uiteindelijk, door invloed van Al’alwani en Qardawi, is het naar voren gekomen. Deze fatwa werd niet zonder slag of stoor aangenomen, want in feite verdeeld dit onderzoek de raad in tweeen. Uiteindelijk is deze fatwa aangenomen door achttien van de eenentwintig leden. Al’arabi (een van de leden van de Raad) stelt hierbij twee criteria:
- De noodzakelijkheid dat bij grote families of bij familiebezoek door gebrek aan ruimte de islamitische sfeer niet ten goede komt.
- Dat de moslim ondanks dat hij rente betaalt voordeel moet hebben. Dit is in de meeste gevallen zo, want er wordt in veel gevallen minder afgelost aan hypotheek dan er wordt betaald aan huur. Hierbij is ook een voordeel voor de moslims dat zij bij een hypotheek een bezit krijgen en bij huur niet.
De acceptatie van de fatwa
Het gebruik van de termen haajah en daroura heeft voor veel discussie gezorgd binnen de islamitische gemeenschap. In sommige kringen werd de fatwa direct aanvaard, aangezien zij van mening waren dat dit ertoe zou leiden dat de moslims de vicieuze cirkel van armoede konden doorbreken. Youssef Al-Qardawi werd betiteld als een befaamde geleerde van de Islaam en een bekend gezag in de Arabische wereld inzake islamitische kwesties.
Andere moefti’s, lokaal en transnationaal, namen deel aan dit debat door hun eigen oordeel te geven. De Zuid-Afrikaanse moeftie, Ibrahim Desai, verklaart dat: “De overgrote meerderheid van de moslimgeleerden het eens zijn dat rente overal verboden is.” En zodoende weigerde hij goedkeuring te verlenen voor het kopen van een huis met een hypotheek in Groot-Britannie. De noodzaak hier kon worden opgelost door een huurwoning. Wel is hij van mening dat in sommige gevallen sprake kan zijn van muhtaj, een persoon in ontzettende nood. Maar dat “het niet toelaatbaar is voor een individu om zelf te bepalen of een persoon muhtaj is. Dit zou door een godvrezende en betrouwbare moeftie moeten worden bepaald. Kortom; volgens hem kan een fatwa die op persoonlijke omstandigheden wordt gebaseerd niet als algemene regel worden aangenomen. Ook Said Ramadan al-Bouti kwam met een soortgelijke redenering. “Elke moslim weet dat elke vorm van woeker onwettig is, tenzij er sprake is van noodzaak.” Volgens hem is er sprake van noodzaak “als iemand door honger, blootheid en gebrek aan woonruimte op het punt staat te komen.”
Moslims vroegen om verduidelijkingen over de term “noodzaak”, en de juriste voorwaarden en de overwegingen die voldaan moesten worden. Verder werd gezocht naar wie het recht heeft om het te bepalen? Slechts de moslim of ook de niet-moslim geleerden? Volgens de Europese Raad was huiseigendom een collectieve noodzaak voor de moslims in het westen. De fatwa had tot doel om een algemene toestemming voor Moslims in Europa, niet alleen maar een debat tussen geleerden werd, maar dat op een brede schaal in de gemeenschap hierover gespreken kon worden.
Sommige geleerden , debatteerden dat een tolerante fatwa over hypotheken de creativiteit van de gemeenschap zou verstikken, de dynamiek ervan zou vertragen en de oprichting van Islamitisch bankieren zou verhinderen. Want waar zou de industrie van halal vlees vandaag de dag zijn, als muftis toestemming hadden verleend voor consumptie van de lokale vleesproducten.
Niet iedereen is het eens met de benadering van de ECFR inzake de islamitische plichten van moslims in het westen. De fatwa komt er min of meer in, dat moslims niet verplicht zijn om civiele, financiële en politieke status aan de islamitische wetgeving in niet-islamitische landen te geven. De ECFR stelt dat dit haar grenzen voorbij gaat. De meeste moslims denken daar echter anders over. Zij zijn van mening dat de Islaam een religie is die universeel is en aldus haar wet overal ten tijde geldig is.
Door broeder Aboe Jouairiya.